sábado, 15 de marzo de 2014

Nennii Historia Britonum 10

[De origine nominis 'Britannia']

Si quis scire uoluerit quo tempore post Diluuium habitata est haec insula, hoc experimentum bifarie inueni. In annalibus autem Romanorum sic scriptum est. Aeneas post Troianum bellum cum Ascanio filio suo uenit ad Italiam, et, superato Turno, accepit Lauiniam filiam Latini, filii Fauni, filii Pici, filii Saturni, in coniugium; et post mortem Latini regnum obtinuit Romanorum uel Latinorum. Ascanius autem Albam condidit, et postea uxorem duxit, et peperit ei filium nomine Siluium. Siluius autem duxit uxorem, et grauida fuit, et nuntiatum est Aeneae quod nurus sua grauida esset; et misit ad Ascanium filium suum, ut mitteret magum suum ad considerandam uxorem et exploraret quid haberet in utero, si masculum uel feminam, et magus considerauit uxorem et reuersus est. Propter hanc uaticinationem magus occisus est ab Ascanio, quia dixit Ascanio quod masculum haberet in utero mulier, et filius mortis erit, quia occideret patrem suum et matrem suam, et erit exosus omnibus hominibus. Sic euenit; in natiuitate illius mulier mortua est, et nutritus est filius, et uocatum est nomen eius Bruto. Post multum interuallum, iuxta uaticinationem magi, dum ipse ludebat cum aliis, ictu sagittae occidit patrem suum, non de industria sed casu. Et expulsus ab Italia, et Arminilis fuit, et uenit ad insulas Maris Tyrreni, et expulsus est a Graecis causa occisionis Turni, quem Aeneas occiderat, et peruenit ad Gallos usque, et ibi condidit ciuitatem Turonum, quae uocatur Turnis. Et postea ad istam peruenit insulam, quae a nomine suo accepit nomen, id est, Britanniam, et impleuit eam cum suo genere, et habitauit ibi. Ab illo autem die habitata est Britannia usque in hodiernum diem.

Se alguén quixese saber en que tempo despois do diluvio esta illa foi habitada, esta información atopeina de dúas maneiras. Por unha banda nos annais dos romanos así está escrito. Eneas trala guerra de Troia co seu fillo Ascanio veu a Italia, e, vencido Turno, aceptou en matrimonio a Lavinia, a filla de Latino, fillo de Fauno, fillo de Pico, fillo de Saturno; e trala morte de Latino foi rei dos romanos ou latinos. Pola súa parte Ascanio fundou Alba, e despois casou, e pariulle un fillo de nome Silvio. Silvio pola súa parte casou, e a súa muller empreñou, e comunicouselle a Eneas que a súa nora estaba preñada; e mandou recado a seu fillo Ascanio, para que enviase ao seu meigo para examinar á muller e investigase que había no utero, se un varón ou unha femia, e o meigo examinou á muller e regresou. Por mor deste vaticinio o meigo foi morto por Ascanio, pois díxolle a Ascanio que a muller tiña un varón no útero, e será un fillo de morte, pois mataría a seu pai e a súa nai, e sería odioso para todos os humanos. Así aconteceu; no seu nacemento a muller morreu, e o fillo foi alimentado, e déusello por nome o de Bruto. Despois de moito tempo, segundo o vaticionio do meigo, mentres el mesmo xogaba con outros, matou a seu pai co golpe dunha frecha, non a propósito senón por casualidade. Foi expulsado de Italia, e estivo en Arminilis, e chegou ás illas do Mar Tirreno, e foi expulsado polos gregos por causa da morte de Turno, ao que matara Eneas, e chegou até os galos, e alí fundou a cidade dos turóns, que se chama Turnis. E despois chegou a esa illa, que tomou o seu nome do seu, isto é, Britania, e encheuna coa súa estirpe, a habitou alí. Dende aquel día está habitada Britania até o día de hoxe.

  • Comentario: o texto latino que utilizo é confuso, pois fai de Eneas avó de Silvio para, inmediatamente, referirse á muller deste como a súa nora. A versión que segue Giles parece moito máis completa. Na súa tradución fálase de Eneas como pai de Ascanio e Silvio. Así pois, Bruto sería neto de Eneas, entroncando a orixe de Britania coa orixe de Roma.


Nennii Historia Britonum 9

[De praeclaribus fluminibus Britanniae]

Sunt in ea multa flumina, quae confluunt ad omnes partes; id est, ad orientem, ad occidentem, ad meridiem, ad septentrionem. Sed tamen duo flumina praeclariora ceteris fluminibus, Tamesis ac Sabrina, quasi duo bracchia Britanniae, per quae olim rates uehebantur ad portandas diuitias pro causa negotiationis. Brittones olim implentes eam a mari usque ad mare iudicauerunt.

Hai nela moitos ríos, que flúen en todas as direccións; isto é, cara o leste, cora o oeste, cara o sur, cara o norte. Mais, sen embargo, dous ríos son máis famosos cós demais, o Támesis e o Sabrina, por así dicilo os dous brazos de Britania, polos que noutro tempo eran arrastradas as barcazas para transportar as riqueza froito do comerzo. O bretóns, que noutro tempo eran moi numerosos, gobernárona de mar a mar.

Nennii Historia Bretonum 8

[De insuliis Britanniae]

Tres magnas insulas habet, quarum una uergit contra Armoricas, et uocatur Inisgueith; secunda sita est in umbiculo maris inter Hiberniam et Britanniam, et uocatur nomen eius Eubonia, id est, Manau; alia sita est in extremo limite orbis Brittanniae ultra Pictos, et uocatur Orc. Sic in prouerbio antiquo dicitur, quando de iudicibus uel regibus sermo fuit, "iudicauit Brittanniam cum tribus insulis".

Ten tres grandes illas, das que unha mira contra Armórica, e chámase Inisguith; a segunda está situada no medio do mar entre Hibernia e Britania, e o seu nome é Eubonia, isto é, Manau; outra está situada nos confíns extremos de Britania, alén dos pictos, e chámase Orc. Así no antigo proverbio dise, cando se falou dos xuíces ou dos reis, "gobernou Britania coas súas tres illas".

  • in umbiculo = in umbilico
  • iudicauit : Giles traduce "He reigned over".

Nennii Historia Britonum 7

Britannia insula a quodam Bruto, consule Romano, uocatur. Нaeс consurgit ab Africo boreali ad occidentem uersus, octingentorum in longitudine millium, ducentorum in latitudine spatium habet. In ea sunt uiginti octo ciuitates, et innumerabilia promontoria, cum innumeris castellis ex lapidibus et latere fabricatis; et in ea habitant quatuor gentes, Scotti, Picti, Saxones atque Britones.

A illa de Britania toma o seu nome dun tal Bruto, cónsul romano. Oriéntase dende *** cara ao occidente, ten unha lonxitude de oitocentas millas de longo e duascentas de largo. Nela hai vinteoito cidades e innumerables promontorios, cun sennúmero de fortes feitos de pedra e tixolo; tamén nela habitan catro pobos, os escotos, os pictos, os saxóns e os bretóns.



  • Нaeс consurgit ab Africo boreali ad occidentem uersus Giles traduce "Taken from the south-west point it inclines a little towards the west", pero o texto latino de Giles presenta evidentes variacións fronte ao que estou a utilizar.

venres, 14 de marzo de 2014

venres, 7 de marzo de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. XXXIV (1.34)

(1) 
CAP. XXXIV. 
Vt Aedilfrid rex Nordanhymbrorum, Scottorum gentis proelio conterens, ab Anglorum finibus expulerit.

De como Edilfrido, rei dos nordanhymbros, aniquilando en combate as nacións dos escotos, expulsounos dos confíns dos anglos.

  • Scottorum gentis proelio conterens : gentis = gentes (?)


(2) His temporibus regno Nordanhymbrorum praefuit rex fortissimus et gloriae cupidissimus Aedilfrid, qui plus omnibus Anglorum primatibus gentem uastauit Brettonum ; ita ut Sauli quondam regi Israeliticae gentis comparandus uideretur, excepto dumtaxat hoc, quod diuinae erat religionis ignarus.



Nestes tempos estaba á fronte do reino dos nordanhymbros Edilfrido, un rei moito poderoso e moito desexoso de gloria, que máis ca todos os monarcas dos anglos devastou a nación dos bretóns; de tal xeito que parecería obrigado comparalo con Saúl, noutro tempo rei da nación de Israel, a non ser por isto, porque descoñecía a relixión de Deus.



(3) Nemo enim in tribunis, nemo in regibus plures eorum terras, exterminatis uel subiugatis indigenis, aut tributarias genti Anglorum, aut habitabiles fecit. Cui merito poterat illud quod benedicens filium patriarcha in personam Saulis dicebat aptari : 'Beniamin lupus rapax, mane comedet praedam, et uespere diuidet spolia'.



Pois ningún entre os xenerais, ningún entre os reis máis terras daqueles, exterminados ou sometidos os nativos, fixo tributarias da nación dos anglos ou llas deu para as habitar. A este con razón podía convir o que bendicindo a seu fillo o patriarca dicía da persoa de Saúl: "Benxamín é un lobo feroz, pola mañá comerá a prea, e no serán dividirá os restos".



(4) Vnde motus eius profectibus Aedan rex Scottorum qui Brittaniam inhabitant, uenit contra eum cum inmenso ac forti exercitu ; sed cum paucis aufugit uictus. Siquidem in loco celeberrimo qui dicitur Degsastan, id est, Degsa lapis, omnis paene eius est caesus exercitus. In qua etiam pugna Theodbald frater Aedilfridi, cum omni illo quem ipse ducebat exercitu peremptus est.



Daí que o rei Edan dos escotos que habitaban Britania, movido polo seu avance, veu na súa contra cun inmenso e poderoso exército; pero vencido fuxiu cuns poucos. Pois certamente nun lugar moito famoso que se chama Degsastan, isto é, pedra de Degsa, case todo o seu exercito foi destruído. Tamén nesta batalla Teodbaldo, irmán de Edilfrido, pereceu con todo o exército que el mesmo mandaba.


(5) Quod uidelicet bellum Aedilfrid anno ab incarnatione Domini sexcentesimo tertio, regni autem sui, quod uiginti et quatuor annis tenuit, anno undecimo perfecit : porro Focatis anno, qui tum Romani regni apicem tenebat, primo. Neque ex eo tempore quisquam regum Scottorum in Brittania aduersus gentem Anglorum usque ad hanc diem in proelium uenire audebat.

Edilfrido rematou esta guerra, a saber, no ano seiscentos tres dende a encarnación do Señor, pero no ano undécimo do seu reinado, que durou vintecatro anos: ademais no primeiro ano de Focas, que entón tiña a coroa do reino romano. E dende aquel tempo até este día ningún rei dos escotos en Britania ousou vir en son de guerra contra a nación dos anglos.

mércores, 5 de marzo de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. XXII (1.22)

(1) 
CAP. XXII. 
Vt Brettones quiescentibus ad tempus exteris, ciuilibus sese bellis contriuerint, simul et maioribus flagitiis submerserint.


De como os bretóns, mentres os estranxeiros acougan polo momento, se desgastan con guerras civís, ao mesmo tempo que afunden en actos vergonzosos máis grandes.



(2) Interea Brittania cessatum quidem est parumper ab externis, sed non a ciuilibus bellis. Manebant exterminia ciuitatum ab hoste dirutarum ac desertarum, pugnabant contra inuicem qui hostem euaserant ciues. Attamen recente adhuc memoria calamitatis et cladis inflictae seruabant utcumque reges, sacerdotes, priuati, et optimates suum quique ordinem.



Entre tando en Britania por un tempo cesou a presión dos inimigos, pero non as guerras civís. Ficaban os efectos dos exterminios das cidades destruídas polo inimigo e abandonadas, loitaban os nativos que escaparan ao inimigo os uns contra os outros. Sen embargo, recente aínda a memoria da calamidade e da matanza sufrida, conservaban dalgún xeito os reis, os sacerdotes, os particulares e os poderosos cada un a súa posición.



(3) At illis decedentibus, cum successisset aetas tempestatis illius nescia, et praesentis solum serenitatis statum experta, ita cuncta ueritatis ac iustitiae moderamina concussa ac subuersa sunt, ut earum non dicam uestigium, sed ne memoria quidem, praeter in paucis, et ualde paucis ulla appareret.


Pero co pasamento daqueles, seguindo despois unha idade descoñecedora daquel tempo convulso e afeita soamente ao estado de calma presente, de tal xeito foi atacada e subvertida toda moderación procedente da verdade e da xustiza, que non diría pegadas daquela, senón nin sequera ningunha lembranza aparecía, agás nalguns casos, e moi poucos. 

(4) Qui inter alia inenarrabilium scelerum facta, quae historicus eorum Gildus flebili sermone describit, et hoc addebant, ut nunquam genti Saxonum siue Anglorum secum Brittaniam incolenti, uerbum fidei praedicando committerent. Sed non tamen diuina pietas plebem suam, quam praesciuit, deseruit, quin multo digniores genti memoratae praecones ueritatis, per quos crederet, destinauit.

Estes entre outros feitos de crimes inenarrables, que o seu historiador Gildas describe con palabras que moven ao choro, tamén sumaban isto, que nunca mediante a súa prédica confiaran a palabra da fe á nación dos saxóns ou dos anglos, que habitaba con eles Britania. Pero sen embargo a divina piedade non abandonou ao seu pobo, ao que coñeceu antes, todo ao contrario destinou anunciadores da verdade moito máis dignos da nación lembrada, a través dos cales apertase a fe.

sábado, 1 de marzo de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. XVI (1.16)

(1)
CAP. XVI. 
Vt Brettones primam de gente Anglorum uictoriam, duce Ambrosio Romano homine, sumpserint.

De como os bretóns conseguiron a súa primeira vitoria sobre a nación dos anglos, baixo as ordes do xeneral Ambrosio, varón romano.

(2) At ubi hostilis exercitus, exterminatis dispersisque insulae indigenis, domum reuersus est, coeperunt et illi paulatim uires animosque resumere, emergentes de latibulis quibus abditi fuerant, et unanimo consensu auxilium caeleste precantes ne usque ad internecionem usquequaque delerentur.

Pero cando o exército inimigo, exterminados e dispersados os nativos da illa, retornou á súa terra, comezaron tamén aqueles a recuperar as forzas e os ánimos, mentres saían dos seus agochos nos que se agacharan e con unánime consenso pedían a axuda do ceo para que non fosen aniquilados até o exterminio en todas partes.

(3) Vtebantur eo tempore duce Ambrosio Aureliano uiro modesto, qui solus forte Romanae gentis praefatae tempestati superfuerat, occisis in eadem parentibus regium nomen et insigne ferentibus. Hoc ergo duce uires capessunt Brettones, et uictores prouocantes ad proelium, uictoriam ipsi, Deo fauente, suscipiunt.

Tiñan como xeneral naquel tempo a Ambrosio Aureliano, varón discreto, o único da nación romana que por ventura sobrevivira ás tribulacións anteriormente narradas, nas que morreran seus pais, portadores tamén do nome e as insignias dos reis. Así pois baixo o mando deste xeneral os bretóns recuperan as forzas e retando ao combate coma vencedores, eles mesmos, coa axuda de Deus, acadan a vitoria.

(4) Et ex eo tempore nunc ciues, nunc hostes uincebant, usque ad annum obsessionis Badonici montis, quando non minimas eisdem hostibus strages dabant, quadragesimo circiter et quarto anno aduentus eorum in Brittaniam. Sed haec postmodum.

E dende este momentos unhas veces os bretóns, outras os inimigos vencían, até o ano do asedio do monte Badónico, cando non pequena matanza causaron a estes mesmos inimigos, máis ou menos no ano corenta e catro dende a súa chegada a Britania. Pero estas cousas despois.