sábado, 25 de xaneiro de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. V (1.5)

(I)
CAP. V
Vt Seuerus receptam Brittaniae partem uallo a caetera distinxerit.

CAP. V
De como Severo separou a parte reconquistada de Britania da restante cun valo.

(II) Anno ab incarnatione Domini centesimo octogesimo nono, Seuerus genere afer Tripolitanus, ab oppido Lepti, decimus septimus ab Augusto imperium adeptus, decem et septem annis tenuit. Hic natura saeuus, multis semper bellis lacessitus, fortissime quidem rempublicam, sed laboriosissime rexit.

No ano cento oitenta e nove dende a encarnación do Señor, Severo, africano de orixe tripolitana, da cidade de Leptis, conseguiu o título de emperador, o décimo séptimo despois de Augusto, e reinou durante dezasete anos. Este, cruel por natureza, importunado sempre por moitas guerras, gobernou o estado certamente con moita decisión, pero con moita dificultade. 

(III) Victor ergo ciuilium bellorum quae ei grauissima occurrerant, in Brittanias defectu pene omnium sociorum trahitur, ubi magnis grauibusque proeliis saepe gestis, receptam partem insulae a caeteris indomitis gentibus, non muro, ut quidam aestimant, sed uallo distinguendam putauit.

Así pois, vencedor nas guerras civís moito importantes que se lle presentaran, por causa da rebelión de case todos os seus aliados é arrastrado as provincias britanas, onde, despois de pelexar moitas veces en grandes e decisivos combates, considerou que a parte reconquistada da illa debía ser separada das restantes nacións sen civilizar, non cun muro, como algúns consideran, senón cun valo.

NB:
  1. receptam partem insulam a ceteris indomitis gentibus uallo distinguendam [esse] putauit : exemplo de infinitivo de futuro pasivo.
(IV) Murus etenim de lapidibus, uallum uero quo ad repellendam uim hostium castra muniuntur fit de cespitibus, quibus circumcisis, e terra uelut murus exstruitur altus supra terram, ita ut in ante sit fossa, de qua leuati sunt cespites, supra quam sudes de lignis fortissimis praefiguntur.

Pois un muro [faise] de pedras, pero un valo co que se protexen os campamentos para rexeitar os ataques dos inimigos está feito de terróns de terra, recortados os cales, levántase coma un muro de terra alto sobre a terra, de tal meneira que por diante haxa un foxo, do que foron sacados os terróns, e sobre o muro de terra crávanse por diante estacas de madeiras moito fortes. 

(V) Itaque Seuerus magnam fossam firmissimumque uallum crebris insuper turribus communitum, a mari ad mare duxit: ibique apud Eboracum oppidum morbo obiit. Reliquit duos filios, Bassianum et Getam: quorum Geta hostis publicus iudicatus interiit; Bassianus Antonini cognomine adsumpto, regno potitus est.

Así pois Severo fixo de mar a mar un grande foxo e un moito sólido valo, reforzado ademais con numerosas torres: e alí na cidade de Eboraco morreu por mor dunha enfermidade. Deixou dous fillos, Basiano e Xeta: destes Xeta morreu despois de ser xulgado inimigo do estado; Basiano, despois de tomar o "cognomen" de Antonino, fíxose co poder.

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. IV (1.4)

(I)
CAP. IV
Vt Lucius Brittanorum rex missis ad Eleutherum papam litteris Christianum se fieri petierit.

CAP. I
De como Lucio, rei dos britanos, enviou cartas ao papa Eléutero e pediu facerse cristián.

(II) Anno ab incarnatione Domini centesimo quinquagesimo sexto Marcus Antoninus Verus, decimus quartus ab Augusto regnum cum Aurelio Commodo fretre suscepit: quorum temporibus cum Eleutherus uir sanctus pontificatui Romanae ecclesiae praeesset, misit ad eum Lucius Brittaniarum rex epistolam, obsecrans ut per eius mandatum Christianus efficeretur: et mox effectum piae postulationis consecutus est, susceptamque fidem Brittani usque in tempora Diocletiani principis inuiolatam integramque quieta in pace seruabant.

(II) No ano cento cincuenta e seis dende a encarnación do Señor Marco Antonio Vero, tomou o cargo de emperador, sendo o décimo cuarto dende Augusto, xunto co seu irmán Aurelio Cómodo: nos tempos destes, sendo Eléutero, santo varón, pontífice da igrexia de Roma, Lucio, rei dos britanos, envioulle unha carta, pedíndolle que polo seu mandato fose feito cristián: e de contado conseguiu o resultado da súa pía petición, e os Britanos conservaron a fe aceptada, inviolada e íntegra, en tranquila paz ata os tempos do príncipe Diocleciano.

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. III (1.3)

(I)
CAP. III
Vt eamdem secundus Romanorum Claudius adiens, Orcadas etiam insulas Romano adiecerit imperio. Sed et Vespasianus ab eo missus, Vectam quoque insulam Romanis subdiderit.

Cap. III
De como Claudio foi o segundo dos romanos que veu a Britania e tamén incorporou ao imperio as illas Órcadas. Pero Vespasiano, enviado por aquel, someteu tamén a illa de Vecta aos romanos.

NB:
  • Órcades, -um : illas Órcadas.
  • Vecta : a illa de Wight.
(II) Anno autem ab Vrbe condita septingentesimo nonagesimo octauo Claudius imperator, ab Augusto quartus, cupiens utilem reipublicae ostentare principem, bellum ubique, et uictoriam undecumque quaesiuit. Itaque expeditionem in Brittaniam mouit, quae excitata in tumultum propter non redhibitos transfugas uidebatur.

Pero no ano 798 dende a fundación de Roma o emperador Claudio, o cuarto despois de Augusto, desexando mostrarse un príncipe útil para o estado, buscou unha guerra en todas partes e unha vitoria de calquera lugar. Así pois dispuxo unha expedición contra Britania, que parecía estar en revolta por mor da non devolución dos fuxidos.

(III) Transuectus in insulam est, quam neque ante Iulium Caesarem, neque post eum quisquam adire ausus fuerat, ibique sine ullo proelio ac sanguine intra paucissimos dies plurimam insulae partem in deditionem recepit. Orcadas etiam insulas ultra Brittaniam in oceano positas Romano adiecit imperio, ac sexto quam profectus erat mense Romam rediit, filioque suo Brittanici nomen imposuit.

Cruzou á illa, á que nin antes de Xulio César nin despois del ninguén ousara achegarse, e alí sen combate ningún nin sangue en moi poucos días a meirande parte da illa recebiu en sumisión. Tamén engadiu ao imperio romano as illas Órcadas, situadas alén de Britania no océano, e seis meses despois de que partira retornou a Roma, e alí puxo a seu fillo o nome de Británico.

NB:
  • sexto mense quam : nótese o uso de quam con numerais ordinais en expresións temporais.
(IV) Hoc autem bellum quarto imperii sui anno compleuit, qui est annus ab incarnatione Domini quadragesimus sextus: quo etiam anno fames grauissima per Syriam facta est, quae in Actibus Apostolorum per prophetam Agabum praedicta esse memoratur.

Así pois levou a cabo esta guerra no cuarto ano do seu imperio, que é o ano corenta e seis dende a encarnación do Señor: tamén neste ano unha terrible fame houbo en Siria, que, se lembra nos Feitos dos Apóstolos, fora predita polo profeta Ágabo.

(V) Ab eodem Claudio Vespasianus, qui post Neronem imperauit, in Brittaniam missus, etiam Vectam insulam Brittaniae proximam a meridie, Romanorum ditioni subiugauit; quae habet ab oriente in occasum triginta circiter milia passuum, ab austro in boream duodecim, in orientalibus suis partibus mari sex milium, in occidentalibus trium a meridiano Brittaniae litore distans.

Vespasiano, que foi emperador despois de Nerón, foi enviado por este mesmo Claudio a Britania, e tamén a illa de Vecta, unha illa próxima ao sur de Britania, someteu ao poder dos romanos. Esta illa ten de leste a oeste ao redor de trinta millas, de sur a norte doce, nas súa parte oriental dista do costa meridional de Britania seis millas, na occidental tres.

NB:
  • Texto estupendo para aprender aos/ás alumnos/as como se fan as descricións xeográficas en latín atendendo aos puntos cardinais. 
(VI) Succedens autem Claudio in imperium Nero, nihil omnino in re militari ausus est. Vnde inter alia Romani regni detrimenta innumera Brittaniam pene amisit: nam duo sub eo nobilissima oppida illic capta atque subuersa sunt.

Pero Nerón, que sucedeu a Claudio no trono imperial, non intentou nada no eido militar. Polo que, entre outros innumerables males do imperio romano, case perdeu Britania: pois baixo o seu goberno dúas cidades moito importantes foron tomadas e arrasadas.

domingo, 19 de xaneiro de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. II (1.2)

(I)
CAPITVLVM II

Vt Brittaniam primus Romanorum Gaius Iulius adierit.

Verum eadem Brittania Romanis usque ad Gaium Iulium Caesarem inaccessa atque incognita fuit: qui anno ab Vrbe condita sexcentesimo nonagesimo tertio, ante uero incarnationis Dominicae tempus anno sexagesimo, functus gradu consulatus cum Lucio Bibulo, dum contra Germanorum Gallorumque gentes qui Rheno tantum flumine dirimebantur, bellum gereret, uenit ad Morinos, unde in Brittaniam proximus et breuissimus transitus est, et nauibus onerariis atque actuariis circiter octoginta praeparatis, in Brittaniam transuehitur, ubi acerba primum pugna fatigatus, deinde aduersa tempestate correptus, plurimam classis partem, et non paruum numerum militum, equitum uero pene omnem, disperdidit.


Capítulo II
Como Gaio Xulio foi o primeiro romano que chegou a Britania.

Pero a mesma Britania foi inaccesible e descoñecida para os romanos até o tempo de Gaio Xulio César: o cal no ano 693 dende a fundación de Roma, no ano 60 antes da encarnación do Señor, estando a desenvolver o cargo de cónsul con Lucio Bíbulo, mentres estaba a facer a guerra ás nacións dos xermanos e dos galos, que soamente polo río Rin estaban separadas, veu ao territorio dos mórinos, dende onde o traxecto até Britania é moito curto, e despois de preparar oitenta naves de carga e lixeiras, pasa a Britania, onde primeiro acosado con dura loita e despois sorprendido por unha treboada adversa, perdeu a meirande parte da súa frota, non pequeno número de soldados e case a totalidade da cabalaría. 

NB

  • O uso de dum + impf. subxuntivo é unha tendendia no latín tardía (Baños 2009:609).
  • As datas que dá Beda non son correctas (vid. notas na edición de referencia ad locum para as datas correctas e a orixe do erro).

(II) Regressus in Galliam, legiones in hiberna dimisit, ac sexcentas naues utriusque commodi fieri imperauit: quibus iterum in Brittaniam primo uere transuectus, dum ipse in hostem cum exercitu pergit, naues in anchoris stantes, tempestate correptae, uel conlisae inter se, uel in arenis inlisae ac dissolutae sunt: ex quibus quadraginta perierunt, caeterae cum magna difficultate reparatae sunt.

Despois de retornar á Galia, mandou as lexións aos campamentos de inverno, e seiscentas naves de ambos tipos mandou que se fixeran: tras cruzar con estas de novo na primavera a Britania, mentres el mesmo vai co exército contra o inimigo, as naves, que estaban ancoradas, sorprendidas por unha treboada, ou colisionaron entre si, ou ben embarracaron en bancos de area e foron destrozadas: corenta naves naufragaron, as restantes con grande dificultade foron reparadas.

NB:

  • utriusque commodi : Parker traduce "and ordered six hundred ships of each kind to be built". 
(III) Caesaris equitatus primo congressu a Brittanis uictus, ibique Labienus tribunus occisus est: secundo proelio cum magno suorum discrimine uictos Brittanos in fugam uertit: inde ad flumen Tamensim profectus. In huius ulteriore ripa Cassobellauno duce immensa hostium multitudo consederat, ripamque fluminis ac pene totum sub aqua uadum acutissimis sudibus praestruxerat: quarum uestigia sudium ibidem usque hodie uisuntur, et uidetur inspectantibus quod singulae earum ad modum humani femoris grossae, et circumfusae plumbo immobiliter erant in profundum fluminis infixae: quod ubi a Romanis deprehensum ac uitatum est, barbari legionum impetum non ferentes, siluis sese obdidere, unde crebris irruptionibus Romanos grauiter ac saepe lacerabant.
A cabalaría de César foi vencida polos britanos no primeiro choque, e alí o tribuno Labieno foi morto: no segundo combate con grande perigo dos seus venceu e puxo en fuga aos britanos: dende alí partiu cara o río Támesis. Na outra beira deste río unha grande multitude inimiga reunírase baixo o mando do xeneral Casobelauno, e dispuxera tanto a beira do río como case todo o paso baixo a auga con moito afiadas estacas: pódense ver alí até hoxe os restos destas estacas, e vese por parte dos que se paran a mirar que cada unha delas é do grosor dunha perna humana, e rodeadas de chumbo foran cravadas no fondo do río de modo que non se podían mover: cando isto foi entendido e evitado polos romanos, non aturando os bárbaros o ataque das lexións, agacháronse nos montes, dende onde con constantes ataques hostigaban grave e frecuentemente aos romanos.

(IV) Interea Trinouantum firmissima ciuitas cum Androgio duce datis quadraginta obsidibus Caesari sese dedit: quod exemplum secutae urbes aliae complures in foedus Romanorum uenerunt. Iisdem demonstrantibus, Caesar oppidum Cassobellauni inter duas paludes situm, obtentu insuper siluarum munitum, omnibusque rebus confertissimum, tandem graui pugna cepit.

Entre tando a moito poderosa tribo dos Trinovantes, despois de dar corenta reféns xunto co seu xeneral Androxio, entregouse a César: outras moitas tribos seguiron este exemplo e pactaron cos romanos. Obtendo a información destes mesmos, César finalmente puido capturar con grande loita a cidade de Casobelauno, situada entre dous pantanos, protexida por riba pola cobertura das fragas e provista de todo.

(V) Exin Caesar a Brittania reuersus in Galliam, postquam legiones in hiberna misit, repentinis bellorum tumultibus undique circumuentus et conflictatus est.

César, tras retornar de Britania á Galia, despois de que enviou as lexións aos campamentos de inverno, viuse rodeado e acosado por todas partes por repentinas revoltas e guerras.

sábado, 18 de xaneiro de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. I (de quinque gentibus Brittaniae)

(I) Haec in praesenti, iuxta numerum librorum quibus Lex Diuina scripta est, quinque gentium linguis, unam eamdemque summae ueritatis et uerae sublimitatis scientiam scrutatur et confitetur, Anglorum uidelicet, Brettonum, Scottorum, Pictorum et Latinorum, quae meditatione Scripturarum caeteris omnibus est facta communis(1).

Esta illa no momento actual, consonte ao número dos libros nos que está escrita a Lei Divina, nas linguas de cinco nacións, unha e a mesma ciencia da suma verdade e a vedadeira trascendencia estuda e proclama, a saber, na lingua dos anglos, dos bretóns, dos escotos, dos pictos e dos latinos, que polo estudo das sagradas escrituras parou a común para todas as restantes.

caeteris omnibus est facta communis : entendo que a lingua latina, por ser a lingua da igrexa e dos textos sagrados, converteuse na lingua común ou de relación para todos os pobos de Britania.

(II) In primis autem haec insula Brettones solum a quibus nomen accepit, incolas habuit, qui de tractu Armoricano, ut fertur, Brittaniam aduecti, australes sibi partes illius uindicarunt.

Mais primeiro esta illa tivo como habitantes soamente aos bretóns, dos que tomou o nome, que da costa de Armórica, segundo se di, chegados a Britania, se apropiaron dos territorios meridionais da illa. 

(III) Et cum plurimam insulae partem, incipientes ab austro, possedissent, contigit gentem Pictorum de Scythia(1), ut perhibent, longis nauibus non multis oceanum ingressam circumagente flatu uentorum, extra fines omnes(2) Brittaniae Hiberniam peruenisse, eiusque septentrionales oras intrasse, atque inuenta ibi gente Scottorum, sibi quoque in partibus illius sedes petisse, nec inpetrare potuisse.

Despois de conquistaren a meirande parte da illa, espallándose dende o sur, aconteceu que a nación dos pictos desde Escitia, segundo contan, lanzouse ao océano con non moitos barcos de guerra e coa axuda dos ventos rodeando todos os límites de Britania chegaron a Hibernia, e penetraron nas costas septentrionais desta illa, e, atopada alí a nación dos escotos, tamén para si pediron terras nos territorios daqueles, pero non os acadaron.

(1) de Scythia : aquí Escitia fai referencia a Escandinavia.
(2) circumagente flatu uentorum, extra fines omnes : literalmente "levando ao redor o sopro dos ventos, fóra de todos os límites".

(IV) Est autem Hibernia insula omnium post Brittaniam maxima, ad occidentem quidem Brittaniae sita; sed sicut contra aquilonem ea breuior, ita in meridiem se trans illius fines plurimum protendens, usque contra Hispaniae septentrionalia, quamuis magno aequore interiacente, peruenit.

Hibernia é a illa máis grande despois de Britania, situada ao oeste desta; pero igual que cara o norte é máis estreita, así cara o sur estendéndose alén dos límites de Britania, chega ata o norte de Hispania, aínda que entre ambas as dúas se interpón un grande mar.

N.B.:
  • Os puntos cardinais:
    • ad occidentem : ao oeste
    • contra aquilonem : cara o norte
    • in meridiem : cara o sur
(V) Ad hanc ergo usque peruenientes nauigio Picti, ut diximus, petierunt in ea sibi quoque sedes et habitationem donari. Respondebant Scotti, quia non ambos eos caperet insula : "sed possumus" inquiunt "salubre uobis dare consilium quid agere ualeatis. Nouimus insulam aliam esse non procul a nostra, contra ortum solis, quam saepe ludicrioribus diebus de longe aspicere solemus. Hanc adire si uultis, habitabilem uobis facere ualetis : uel si qui restiterit, nobis auxiliariis utimini".

Así pois chegando a esta coa súa frota os pictos, como dixemos, pediron que tamén a eles se lles deran lugares onde se asentar e vivir na illa. Respondían os Escotos, que a illa non podía dar cabida a ambas as dúas nacións : "pero podémosvos" din "dar un bo consello que poidades seguir. Sabemos que hai outra illa non lonxe da nosa, cara o nacemento do sol, que moitas veces nos días moito claros dende o lonxe adoitamos ver. Se vos queredes dirixir a esta, podedes habitala : se alguén se opuxese, termade de nós coma aliados.

NB:
  • respondebant ... quia non ... caperet ... :  exemplo de uso de quia como conxunción completiva no canto dunha construción de AcI (lat. clas. *respondebant Scotti, insulam ambos eos non capere). Vid. Baños 2009:631-632.
  • ... consilium quid agere ualeatis = consilium quod agere ualeatis (quid = quod ?)
(VI) Itaque petentes Brittaniam Picti, habitare per septentrionales insulae partes coeperunt, nam austrina Brettones occupauerant. Cumque uxores Picti non habentes peterent a Scottis, ea solum dondicione dare consenserunt, ut ubi res perueniret in dubium, magis de feminea regum prosapia, quam de masculina regem sibi eligerent; quod usque hodie apud Pictos constat esse seruatum.

E así os pictos, dirixíndose a Britania, comezaron a habitar os territorios septentrionais da illa, pois os bretóns ocuparan os meridionais. Como os pictos non tivesen esposas e llelas pedisen aos escotos, estes accederon a dalas con esta condició soamente, que cando se producise un atranco na sucesión, escollesen rei tendo en conta máis a liña de sucesión feminina cá masculina; costume que ata hoxe consta que se conserva entre os pictos. 

(VII) Procedente autem tempore Brittania post Brettones et Pictos, tertiam Scottorum nationem in Pictorum parte recepit; qui duce Reuda de Hibernia progressi, uel amicitia uel ferro sibimet inter eos sedes quas hactenus habent, uindicarunt : a quo uidelicet duce usque hodie Dalreudini uocantur, nam lingua eorum "daal" partem significat.

Co paso do tempo sen embargo Britania despois de os bretóns e os pictos, acolleu en terceiro lugar á nación dos escotos no territorio dos pictos; aqueles viñeron de Hibernia baixo o mando de Reuda e xa por acordo xa pola forza apropiáronse dos territorios que ata hoxe teñen entre os pictos : segundo parece, por causa deste xefe ata hoxe en día son coñecidos como Dalreudinos, pois na súa lingua "daal" significa parte.
  • Dalreudinos : os da parte de Reuda = os de Reuda.
(VIII) Hibernia autem et latitudine sui status, et salubritate, ac serenitate aerum multum Brittaniae praestat, ita ut raro ibi nix plusquam triduana remaneat : nemo propter hiemem aut foena secet aestate, aut stabula fabricet iumentis : nullum ibi reptile uideri soleat, nullus uiuere serpens ualeat : nam saepe illo de Brittania adlati serpentes, mox ut proximante terris nauigio, odore aeris illius adtacti fuerint, intereunt : quin potius omnia pene quae de eadem insula sunt contra uenenum ualent.

Ademais Hibernia pola latitude da súa ubicación, e pola salubridade e serenidade dos seus aires avantaxa en moito a Britania, de tal xeito que raramente alí a neve permanece máis de tres días : ninguén en previsión de inverno corta feo no verán, ou fai cortellos para as monturas : alí non se adoita ver ningún reptil, non pode vivir ningunha serpe : pois moitas veces as serpes que se levan alí dende Britania, en canto, ao se aproximar a nave á terra, son alcanzadas polo cheiro dese aire, morren : incluso case todo o que prevén desta mesma illa ten poder contra o veleno.

NB
  • pene = paene este adverbio pode ir posposto ao adxectivo que cualifica.
(IX) Denique uidimus quibusdam a serpente percussis, rasa folia codicum qui de Hibernia fuerant, et ipsam rasuram aquae immissam ac potui datam, talibus protinus totam uim ueneni grassantis, totum inflati corporis absumsisse ac sedasse tumorem.

Ata vimos no caso dalgunhas persoas mordidas por serpes, rascar follas de códices que viñan de Hibernia, mesturar a propia rascadura en auga e dala para beber, e con tales remedios de seguido toda a forza do veleno activo, toda a inflamación do membro inchado facer desaparecer e aliviar.

(X) Diues lactis ac mellis insula, nec uinearum expers, piscium uolucrumque, sed et ceruorum caprearumque uenatu insignis. Haec autem proprie patria Scottorum est : ab hac egressi, ut diximus, tertiam in Brittania Brettonibus et Pictis gentem addiderunt.

Esta illa é rica en leite e mel, e non carece de viñas, de peixe e aves, pero é famosa pola caza de cervos e cabras. Así pois esta é a auténtica patria dos escotos : despois de partiren dela, como dixemos, sumáronse a bretóns e pictos como a terceira nación de Britania.

(XI) Est autem sinus maris permaximus, qui antiquitus gentem Brettonum a Pictis secernebat, qui ab occidente in terras longo spatio erumpit, ubi est ciuitas Brettonum munitissima usque hodie quae uocatur Alcluith : ad cuius uidelicet sinus partem septemtrionalem Scotti, quos diximus, aduenientes, sibi locum patriae fecerunt. 

Hai un inmenso entrante do mar, que antigamente separaba a nación dos bretóns dos pictos, que dende o occidente penetra na terra unha grande distancia, onde hai unha cidade dos bretóns ata hoxe moito fortificada que se chama Alcluith : os escotos, dos que falamos, chegaron, segundo parece, á beira septentrional desta baía e asentáronse alí.

venres, 17 de xaneiro de 2014

Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum - Aspectos previos.

  • Dicionario de referencia: Lewis and Short e outros a través de logeion.
  • Bibliografía:
    • Sintaxis del latín clásico, Baños Baños J. M. (coord.), Madrid, 2009.

mércores, 8 de xaneiro de 2014

Eneida 2.42-44

... 'o miseri, quae tanta insania, ciues?

Oh desgraciados concidadánas, que tolemia tan grande é esta? A invectiva dun home iracundo non é afrentosa para os seus concidadáns, senón precisa a prol do ben da comunidade, "desgraciados son", di, "os que expresan opinións que os van facer desgraciados". "Así credes que estas dúas cousas puideron acontecer sen engano?" Pois así escribiu:

creditis auectos hostis? ...


Credes que os inimigos marcharon? Pois os que durante tantos anos fixeran a guerra e non acadaran o desexado premio da vitoria, non estaban moito lonxe. "Credes tamén que iso pode ser seguro ou estar libre de engano, que sen dúbida se debe chamar agasallo o que os inimigos deixaron?" Isto é o que di ...

... aut ulla putatis
dona carere dolis Danaum? ...

ou pensades que hai algún agasallo dos dánaos carente de engano? "non soamente isto é sospeitoso", di, "senón tamén todo o que consideramos que baixo a apariencia de boa vontade deron os gregos. Cando dixo dos dánaos, non soamente quixo mencionar o nome do pobo senón tamén dunha raza de homes astuta, falsa, taimada e, para apoiar isto, presentou como proba a Ulises que non coñecía o ben e no mal estaba intruído dabondo:

... sic notus Vlixes?

Así évos coñecido Ulises? como se todos fosen de tal xeito que, aínda os que estaba claro que eran diferentes, puidese acontecer que polo exemplo de aquel sempre estivesen a cavilar nas peores cousas e as máis daniñas. "dos dánaos" así debe ser dito e expresado, como se todos fosen astutos e insidiosos. Isto mesmo expresado en xeral quixo corroborar coa alusión concreta que fixo despois. Pois doutro modo non podía convencer aos que tiñan outra opinión, a non ser que corroborase a intención da súa persuasión con probas máis evidentes, con afirmacións máis que coñecidas. Así évos coñecido Ulises? Fixo un bo uso dun recurso oratorio, de modo que a partir da moito coñecida astucia de Ulises  alcanzou a toda a nación coa mancha desa astucia. Comeza agora a facer público o que pensa, a partir evidentemente dun argumento tomado a persona e a tempore, pois dixera que eran astutos por natureza e que na guerra ou polo moitísimo tempo pararan peores.

martes, 7 de xaneiro de 2014

Eneida 2.35-42

at Capys, et quorum melior sententia menti,
aut pelago Danaum insidias suspectaque dona
praecipitare iubent subiectisque urere flammis,
aut terebrare cauas uteri et temptare latebras.

Pero Capis e aqueles que teñen unha mellor opinión no seu pensamento, mandan ben lanzar ao mar os insidiosos e sospeitosos agasallos dos dánaos, e porlles lume por embaixo, ben furar e explorar as tebras focas do seu bandullo : Capis, di, e outros que tiñan un mellor parecer; pero non se cosiderou entón que tivesen un mellor parecer, senón despois da destrución de Troia. Os que opinaban en contra do parecer de Capis dicían que se debían facer outras cousas, por iso di ...

scinditur incertum studia in contraria uulgus.

Divídise incerto o pobo en desexos contrarios. Pois como todo estivese baixo sospeita, non se puido afirmar nada con certeza. Así pois, que dicía o partido que opinaba en contra do parecer de Timoetes? Que había que sospeitar dos agasallos dos inimigos, en consecuencia había que os lanzar ao mar ou desctruílos co lume ou furar para os explorar.

primus ibi ante omnis magna comitante caterua
Laocoon ardens summa decurrit ab arce, 

No entretanto, incertos os pareceres de todos, alí o primeiro ante todos acompañado dunha grande multitude Laoconte, encendido, baixou a correr do alto da fortaleza. Está claro que Laoconte non estaba entre aqueles que debatían, no último momento baixaba a correr dende o alto da fortaleza cunha grande multitude excitado especialmente por mor das opinións froito de pareceres incertos, e temendo que esta incerteza redundase en prexuízo da cidade, desexaba impedilo (1). Aquí sen embargo dixo "encendido" non "apurado", como outros queren. Pois cando dixo baixou a correr certamente quixo significar apurado, e correr é máis que se apresurar. Resta así pois que diga encendido con outro sentido, a saber no sentido de vixiante por natureza ou no sentido de moito afectado polo ben de todos. Certamente non se vería forzado a correr, de non ser excitado pola forza precisa do seu ánimo.

et procul ...

E dende lonxe : tan axitado e tan turbado mostra o poeta que estaba aquel, que aínda estando lonxe e antes de se mesturar cos que discutían, berraba en contra para que os sospeitosos agasallos dos inimigos non fosen introducidos na patria.

(1) quod incertum metuens ne in perniciem ciuitatis uerteretur praeuenire cupiebat.


Eneida 2.31-34

[Aen. 1.29-30. Estes dous versos non son comentados por Tiberio Claudio Donato]

pars stupet innuptae donum exitiale Mineruae
et molem mirantur equi ...

Unha parte fica abraiada perante o fatídico agasallo á non desposada Minerva e admiran a mole do cabalo : algúns estaban abraiados non soamente pola pericia da técnica senón tamén polo tamaño do aparello.

... primusque Thymoetes
duci intra muros hortatur et arce locari,
siue dolo seu iam Troiae sic fata ferebant.

E o primeiro Timoetes anima a que sexa levado dentro das murallas e a que sexa colocado na fortaleza, xa por connivencia co inimigo xa porque así o quería o destino de Troia : tralo desenlace dos feitos a proposta deste [de Timoetes] produciu dúbidas e, porque non houbera ningunha evidencia, considerouse que expuxera o seu parecer en parte con ánimo traidor en parte de modo inocente, traidor por isto, porque foi o primeiro que animou aos demais a que se levase o cabalo ao templo de Minerva, de modo inocente por isto, porque estaba claro que o poder de Troia desaparecera a causa dunha forza máis grande.

domingo, 5 de xaneiro de 2014

Eneida 2.26-28

ergo omnis longo soluit se Teucria luctu;
panduntur portae, iuuat ire et Dorica castra
desertosque uidere locos litusque relictum :

Así pois toda Teucria liberouse dun longo pesar. Ábrense as portas de par en par, gusta ir e ver o campamento dos dorios, os lugares desertos e a costa abandonada: nesta pasaxe evidénciase a natureza dos troianos; pois cando se creu e foi confirmado por diversos indicios que o furor da guerra desaparecera pola marcha do inimigo, o pesar de tan longo tempo rematou e abrimos as portas, incluso tamén ousamos avanzar un pouco, visitar os lugares que o inimigo ocupara e finalmente abandonara, e ver os lugares desertos, libres dos inimigos, lugares que había pouco cheos deles o ánimo aborrecía.

Eneida 2.21-25

Est in conspectu Tenedos, notissima fama
insula, diues opum Priami dum regna manebant,
nunc tantum sinus et statio male fida carinis:
huc se prouecti deserto in litore condunt;
nos abiisse rati et uento petiisse Mycenas.

Á vista está Ténedos, unha illa de moita sona, rica en recursos, mentres o reino de Príamo existía, agora soamente unha baía e unha rada de pouco fiar para as naves. Chegados aquí agáchanse na deserta costa. Nós coidamos que marcharan e que co vento se dirixiran a Micenas : a descrición do lugar non se dá sen razón; pois se atopou un lugar de tales características que puidese ocultar as insidias dos inimigos e disipar as sospeitas dos troianos. Descríbese a prosperidade anterior deste lugar, pero o seu peor estado posterior. Pois se Dido pensase que conservaba a súa condición anterior esta illa, que todos os homes consideraban pola súa fama rica, non podería crer que puidese ser axeitada para levar a cabo as insidias dos gregos. Así pois toda a súa descrición busca desculpar a non percepción do engano. Por esta razón di que á vista estaba Ténedos, pero era unha illa á que non se podía cruzar con facilidade nin se podía ver nada alén dela; pois ocultaba o mar polo que estaba rodeada. Así pois era axeitada para as insidias dos gregos por mor da súa proximidade. Rica en recursos, mentres o reino de Príamo existía: importante, di, foi, pero estando en pé o imperio de Príamo. Dise isto, que foi noutro tempo importante, para que Dido abandone a idea da súa antiga prosperidade; pois se conservase a seu bo estado no mesmo momento no que se preparaba aquela actuación insidiosa, podería existir a sospeita de que *alí estivesen os inimigos sacando proveito da abundandia de vituallas (1). Así pois atribúeselle unha absoluta carencia de todo, para que todos poidan crer que alí os gregos, aínda que quixesen, por mor da carestía non poderían permanecer. Engádese tamén unha rada de pouco fiar para as naves para facer máis certa a crenza de que o medo ao inimigo desaparecera por completo, ao ofrecer a costa da illa unha rada perigosa. De pouco fiar, sen embargo, é unha rada onde se pode fondear, pero con desconfianza, isto é, onde podería xurdir un atranco, se aparecesen dificultades froito das correntes e das treboadas. O poeta puxo esta parte por esta razón, para que ficase claro que os troianos non sen razón pensaran que os inimigos partiran, non podendo aquel lugar sen perigo acoller aos que alí se achegaban. Nós coidamos que marcharan e que co vento se dirixiran a Micenas : concordando todo, di, a saber, a ofrenda deixada para Minerva, segundo espallara o rumor, a carencia de recursos da illa de Ténedos, e a rada pouco fiable da costa, coidamos que eles marcharan e que por mor do esgotamento dos moitos anos de campaña se dirixiran á súa patria con ventos favorables.

(1) esset suspicio potuisse hostes illic esse habentis annonae de celebritate substantiam